Birdnesting: ‘Ik wil die avonden op de bank niet missen’

Birdnesting: na een scheiding blijven de kinderen in het nest en vliegen papa en mama eromheen. Rustiger en minder ingrijpend voor de kinderen, een ‘uitdaging’ voor de ouders: gesjouw met koffers, het delen van je huis. Maar het werkt. Voor sommigen dan.

‘“Maar mam, waar gaan we dan wonen nu jij en papa uit elkaar zijn?” “Gewoon hier schatje, in dit huis.” “En papa dan?” “Die blijft hier ook.” Mijn (inmiddels ex-)partner en ik wisten één ding heel zeker: wij moeten uit elkaar. Maar hoe en wat, dat was nog onduidelijk.

Zo wilden we dat de kinderen (8 en 4) op dezelfde school bleven. Het was een enorme kluif om iets betaalbaars in de buurt te vinden. We hadden elkaar financieel nog nodig. Dus werd het ‘birdnesting’. Het plan was als volgt: aan het begin van de week verbleven de kinderen bij hem en sliep ik bij een vriendin, het andere deel van de week was ik in huis en sliep hij bij een vriend.

Het idee dat hij en zijn vriendin het gezellig maakten in het bed waar ik ook drie à vier dagen in de week sliep, stond me gigantisch tegen.

Dat ging een halfjaar goed, totdat de ergernissen die er ook al waren tijdens het bij elkaar zijn nog groter werden. Gezeur over de afwas, het beddengoed dat niet was verschoond, de kleren die niet opgeruimd waren, gedoe over niets kunnen terugvinden wanneer de ander er was geweest.

Toen hij zijn nieuwe vriendin in ons bed liet slapen, wist ik het zeker: nu moeten we iets anders bedenken. Ons huis was niet groot genoeg om ruimtes te verdelen en het idee dat hij en zijn vriendin het gezellig maakten in het bed waar ik ook drie à vier dagen in de week sliep, stond me gigantisch tegen.

Ik was dat heen-en-weer-gesleep na verloop van tijd ook meer dan zat. Ik nam altijd net de verkeerde kleren mee en verlangde naar een eigen plek, zonder de oude emoties van ons, met mijn kinderen alleen. We waren niet voor niets uit elkaar. Ondanks de goede intenties, werkte deze omgangsregeling niet voor ons.’

In Nederland scheiden volgens het CBS jaarlijks ruim 18.500 mensen met kinderen. Veel ouders gaan op een traditionele manier uit elkaar; in 80 procent van de gevallen blijven de kinderen bij de moeder wonen. 15 procent van de ouders kiest voor co-ouderschap en sommige ouders doen het echt helemaal anders en gaan voor birdnesting, net zoals ik deed.

Als de woning van mijn man mooier zou zijn, of in een betere buurt zou staan, zou mijn zoon daarvoor kiezen.

De kinderen blijven in het ouderlijk huis wonen, papa en mama vliegen eromheen. Een ideale situatie, want voor de kinderen verandert er niet zo veel. Zij hoeven niet met hun spullen heen en weer, gaan naar dezelfde school, houden dezelfde vriendjes.

Van papa en mama vraagt het wat meer inspanning. Zij moeten juist wél met hun koffers sjouwen, en de ergernissen over de was en de kliko blijven. en wat als er nieuwe partners komen? Hoe ga je daarmee om? Kortom, birdnesting vereist nogal wat wilskracht.

Bij ‘Annet’ (niet haar echte naam, 49) werkt birdnesting wel. Zij en haar ex zijn nog niet officieel gescheiden maar al wel anderhalf jaar uit elkaar. Er was geen ruzie, zij werd verliefd op een ander. Ze probeerden er eerst nog samen uit te komen, maar al snel merkten ze dat dit geen zin had. Wat ze wel vanaf het begin wisten: hun rol als ouder zouden ze op dezelfde manier voortzetten, in hetzelfde huis.

Beide kinderen (16 en 19) waren erg gehecht aan de mooie ruime woning en zij zelf ook. Haar zoon van 16 heeft ADD en ze ziet hem niet met zijn schoolspullen van huis naar huis tuffen. Hij zou dingen vergeten, het zou niet goed zijn voor zijn gemoed. Hij is ook nog eens heel pragmatisch ingesteld.

Annet: “Als de woning van mijn man mooier zou zijn, of in een betere buurt zou staan, zou mijn zoon daarvoor kiezen. Zo is hij gewoon. En ik zou het verschrikkelijk vinden om die laatste jaren met hem te missen. Die avonden op de bank samen. Ik houd hem nu nog graag even bij me. Op deze manier kan dat.”

Birdnesting vraagt hoe dan ook om veel flexibiliteit en een groot uithoudingsvermogen.

Hoe zij het deden? Ze huurden een studio van € 1.000 per maand, waar ze om en om verbleven. De twee ruime verdiepingen in de woning van de kinderen splitsten ze op, waardoor ze daar ieder een eigen ruimte hebben.

Annet: “Dat ging een tijdje goed, maar € 1.000 voor een extra appartement is veel geld. Toen we allebei een nieuwe relatie kregen, hebben we het appartement opgezegd. Nu hebben we geregeld dat we bij onze nieuwe partners zijn als we niet in het huis van de kinderen zijn.”

Annet bevestigt dat geld bij hen een rol heeft gespeeld in het nemen van de beslissing om te gaan birdnesten, maar dat de belangrijkste voorwaarde moet zijn dat je het doet voor de kinderen.
Birdnesting is een heel populair onderwerp. Van The New York Times en het NRC tot aan mamablogs: er wordt veelvuldig over het onderwerp geschreven en ouders lijken de scheidingsvorm vaker te overwegen.

Meestal zijn ouders die in scheiding liggen nog onzeker over de toekomst: waar gaan we wonen, hoe gaan we het regelen met de kinderen? Misschien heeft iemand een nieuwe relatie, maar is die nog niet stabiel genoeg, krijgen ze het huis niet direct verkocht of is er niet voldoende geld om op korte termijn aan een nieuwe woning te komen.

Birdnesten is dan een – tijdelijke – oplossing. Er zijn ook ouders die erop staan dat de kinderen – tot zij uitvliegen – in dezelfde woning blijven. Die ouders kiezen voor birdnesten op de langere termijn. Voor kortere of langere tijd, het vraagt hoe dan ook om veel flexibiliteit en een groot uithoudingsvermogen.

Volgens Maaike Goyens, scheidingsbemiddelaar en auteur van het boek Living together apart, komt de populariteit van birdnesting doordat ouders meer de focus leggen op de kwaliteit van ouderschap.

We beginnen te erkennen dat ouderlijke conflicten rondom en na de scheiding heel traumatisch zijn voor kinderen. Ouders zijn zich daarom meer gaan richten op het belang van het kind en zijn meer bereid zich in te spannen, ook als zij hiervoor moeten inleveren.

De afspraak is dat hij een briefje achterlaat als zijn nieuwe vriendin is blijven slapen. Anders ga ik op zoek naar sporen.

Liever dragen zij zélf bepaalde lasten van de scheiding, in plaats van het kind. Het succes van birdnesting valt of staat bij het maken van goede afspraken, stelt Goyens. “De afspraken waar we het dan over hebben, zijn heel praktisch van aard: wie vult de voorraad aan, wie leegt de prullenbak, wordt er wel of niet gepoetst wanneer de ouderwissel plaatsvindt, wie betaalt wat?

Juist over dit soort huis-tuin-en-keukenzaken wordt veel gekibbeld. Als er nieuwe partners komen, moet hier wel over gesproken worden. In een gezin waar ik al jaren mee werk, hebben ze bijvoorbeeld de regel dat nieuwe partners wel op bezoek mogen komen, maar niet blijven slapen.”

Bij Annet thuis is de afspraak dat de nieuwe vriendin van haar ex niet te vaak blijft logeren. “Zij woont in een andere stad, dus dat ze soms komt overnachten, is wel logisch, maar niet te vaak. Het blijft toch jouw huis, jouw terrein. De afspraak is dat hij een briefje achterlaat als ze is geweest. Anders ga je onbewust op zoek naar sporen. Mijn vriend woont in de buurt, hij blijft niet logeren.”

Bij ons versterkten de nieuwe partners het gekibbel. De afspraken over wie er wel of niet in ons bed verbleven, vond ik op een gegeven moment iets te vrij. Elke keer als ik in dat bed lag, dacht ik aan hen. En hoe vrijzinnig ik dan ook mag zijn, ik vond het viezig, het deed me pijn en ik werd er boos van. Het maakte birdnesten onwerkbaar.

Maaike Goyens zegt dat het logisch is dat er nog wat van de boosheid blijft hangen als je uit elkaar ben: “Het vraagt een bepaalde oefening om die aan de kant te zetten in het belang van de kinderen. Daarom is het goed om onder begeleiding van een mediator te blijven. Om elke keer opnieuw de afspraken te bekijken en vooral om het grote plaatje voor ogen te houden.”

Ik kon dat dus niet. Net zoals Sarah (niet haar echte naam, 38), moeder van twee jonge kinderen (7 en 4). Ook zij en haar man gaven birdnesting een kans, huurden een extra ruimte en verbleven om en om in dezelfde woning.

We hadden nog steeds ruzie over alles waar het was misgegaan in onze relatie. Dat kon toch niet de bedoeling zijn?

Sarah: “Het voelde alsof ik geen woning meer had. Ik werd boos als ik zijn spullen zag. Bij elke blik in onze kledingkast ergerde ik me aan zijn overhemden die er ook nog hingen. Elke keer dat ik ons badkamerkastje opende, zag ik ook zijn scheerspullen staan.

Als er een pot chocopasta op was, kon ik mij daar ontzettend over opwinden. We hadden nog steeds ruzie over alles waarop het was misgegaan in onze relatie en dat kan toch niet de bedoeling zijn?”

Net als Sarah, zijn er ook scheidingsbemiddelaars die helemaal niet geloven in birdnesting als werkbare formule. Maaike hoort dit vaak als zij workshops geeft of een congres bijwoont. “Hoe kun je ouders nou uit een koffer laten leven?”, hoort ze dan. Maar zij vindt het als bemiddelaar haar taak om alle mogelijke oplossingen aan te reiken, in het belang van ouder en kind.

We zien het als een periode die we moeten overbruggen. Dit is hoe de situatie nú is en dit werkt nú het beste voor ons.

“Er rust nog een beetje een taboe op birdnesting”, zegt Maaike. “Het is al een aantal keren voorgevallen dat de rechtbank het niet goedkeurt. Dat de rechter liever een conservatief besluit neemt dan voor een andere scheidingsvorm te kiezen.

Misschien omdat gevreesd wordt dat een ‘vagere’ scheidingsvorm onduidelijkheid voor het kind met zich meebrengt. Ik vind dat zonde, alsof het niet in het belang van kinderen is als ouders ruimdenkend zijn. Op die manier beperk je de gezinnen.”

Maaike zocht laatst contact met een gezin voor wie zij ooit heeft bemiddeld. De kinderen waren inmiddels afgestudeerd, de woning was verkocht, de ex-partners waren fysiek uit elkaar. “Birdnesting is altijd eindig. Het duurt nooit langer dan dat de kinderen thuis wonen. Je moet gewoon weten waar je aan begint. Vooral bij jonge kinderen kan het eindeloos lijken te duren.”

Annet begrijpt dat: “Als onze kinderen echt jong waren geweest, had ik misschien gekozen voor een definitieve scheiding. Bij ons is nog te overzien hoelang het gaat duren. De oudste is net op kamers en de andere gaat over een paar jaar. We zien het als een periode die we moeten overbruggen. Dit is hoe de situatie nú is en dit werkt nú het best voor ons.”

Mijn ouders waren vroeger bevriend met een hippiestel dat hun kinderen grootbracht op de manier die wij nu birdnesting noemen. Ik was als kind gefascineerd door dit gezin en wilde het later precies zo doen als ik niet meer met de vader van mijn kinderen zou zijn.

Dat is niet gelukt, voor ons is de traditionele vorm beter. En toch, als birdnesting wél lukt, is het een mooi alternatief voor scheiden. Het geeft kinderen het vertrouwen dat – wat er ook gebeurt na de scheiding, welke nieuwe partners zich ook aandienen – de fundering letterlijk en figuurlijk blijft staan.

Dit verhaal over birdnesting werd eerder gepubliceerd in fabulous mama | nummer 1 | 2018. Wil je geen artikel meer missen? Neem dan nu een abonnement met flinke korting.